Dil seçin
LED’lerin genel aydınlatma ve tüm uygulamalarda geri dönüşü olmayan bir şekilde ön plana çıkması ile beraber, esasında renk sıcaklığı tartışmaları her alanda karşımıza çıkmaya başladı. Bu tartışmalar ile ilgili farklı bir bakış açısı kazanmamız için, teknik bazı konulara aşina olmamız gerekiyor. RGB, yani kırmızı, yeşil ve mavi LED çiplerinden gelen ışığı karıştırmıyorsanız, büyük ihtimalle şunu yapıyorsunuz; Mavi LED çipini alıp bunun üzerine fosfor uyguluyorsunuz. Bu fosforun uygulanma miktarı ve tekniği de elde ettiğiniz beyaz rengin soğuk beyaz mı (5000K, 6500K) yoksa sıcak beyaz mı (2700K, 3000K) olacağını belirliyor. Bu aşamada 3500K ve 4000K nerede diyebilirsiniz? Bu renk sıcaklıkları için doğal (natural) beyaz gibi ifadeler de kullanılıyor. Ama konuyu sadeleştirmek için 3500K ve üzerini soğuk beyaz, altını ise sıcak beyaz diye tanımlayabiliriz. Bu “teknik” kısıttan dolayı özellikle ilk başlarda verimlilik açısından pazarlanan tüm ürünler soğuk beyaz ürünlerdi. Yani bırakın 4000K’i, 5000K ve 6500K gibi ürünler sokak aydınlatması için pazarlanıyordu. Bu verimlilik konusu sektörün de gelişim hızı ile beraber değişti ve artık 3000K bir renk sıcaklığı da çok rahatlıkla sokak aydınlatmasında kullanılmaya başlandı.
Hal böyle olunca, 3000K veya 4000K renk sıcaklığı konusu artık bir verimlilik problemi olmaktan çıktı.
Yıllarca metal halide ve sodyum buharlı lambalar ile aydınlatılan sokaklara alışık toplum için gece ve amber rengi ya da çok sıcak beyaz diyelim, 2000K- 2200K bir arada anılan kavramlar. LED’ler ilk çıktığında verim konusuyla karşımıza çıkan soğuk beyaz renk sıcaklıkları bu nedenle genelde tepkiyle karşılanıyor. Alışık olmadığımız kadar beyaz olan ve içerisinde bolca mavi barındıran bu yeni ortam birçok kent sakini tarafından beğenilmedi. Teknik olarak düşük renksel geriverim (CRI 25) sahibi eski lambalardan en azından CRI 79 veya CRI 80 renksel geri verime sahip LED’lere geçiş esasında gece renkleri seçme de bir avantaj sağladı. Ancak alışkanlıkları kırmak kolay olmuyor, bu anlamda halen talep sıcak beyaz tarafında.
Suni aydınlatmanın keşfi 150 yıllık bir geçmişe dayanıyor. Bu anlamda binlerce yıl boyunca 12 saat gündüz 12 saat gece yaşayan insanlar için en alışıldık şey esasında gece ay ile çok az bir ışıktan faydalanmak. Bu şekilde evrimleşen vücudumuz da, bu şartlara, “sirkadyen ritim” denen 24.5 saatlik bir döngü ile cevap vermiş. Bu döngü insanın gündüz aktif olup avlanması ve gece korunaklı mekanlarda dinlenmesi üzerine kurulu ve hormonlar ile yönetilen bir mekanizma. Özellikle gece salgılanmaya başlayan melatonin hormonu ile insan kendini uykuya hazırlıyor. Uykuda, harcanan enerjinin en aza indiği ve tüm vücudun kendini yenileme şansı bulduğu bir süreç. Ancak suni aydınlatmanın keşfi ile özellikle gece maruz kaldığımız aydınlatmanın sirkadyen ritmi bozduğuna dair araştırmalar da yine bu yüzyılda hayatımıza girdi. Birçok araştırma ile ispatlanan temel yaklaşım, bizi uykuya hazırlayan melatonin hormonunun salgılanmaya devam etmesi için ışığa maruz kalmamalıyız. Başka bir deyişle az ışığa ya da içerisinde az mavi bulunan ışığa maruz kalmalıyız. Tersi durumda, vücudun kendini yenilememesine karşılık birçok riske açık hale geliyoruz. Gece vardiyasında çalışan hemşirelerde meme kanserine yakalanma oranının %50 fazla olduğu ispatlandı. Tüm bu veriler esasında 3000K & 4000K karşılaştırmasında 4000K renk sıcaklığını içerisinde barındırdığı daha fazla mavi ile dezavantajlı hale getiriyor. 3000K’de de mavi var ama daha az. Bu nedenle Fransa gibi bazı ülkelerde 4000K ve üzeri gece kullanım için yasaklanmış durumda.
Bu doğal olmayan durumun insana olduğu gibi birçok hayvanın yaşam döngüsüne de negatif etkileri olduğu yine ispatlandı. Deniz kaplumbağalarının doğar doğmaz yıldızları takip edip denize ulaşmaları gerekirken, baskın şehir ışıklarına doğru yönelmesi ve avcıların hedefi olması ya da göç eden kuşların yüksek plazalara çarparak ölümü hemen akla gelen örnekler. Hal böyle olunca “turtle friendly” aydınlatma kavramı özellikle ABD’de popüler ve üzerine çalışılan bir konuya dönüştü.
Tüm bu sebepler ile genel olarak dış aydınlatmada sıcak beyaza olan talep her geçen gün artıyor. Bu anlamda 3000K ile 4000K karşılaştırmasında galip belli. Hatta 3000K bile yakında fazla soğuk kalabilir.
